شهر باستانی دارابگرد
گردآوری: ندا حاج رسولی
چو دیوار شهر اندر آورد گرد
ورا نام کردند داراب گرد
شهر دارابگرد یکی از قدیمی ترین شهر های ایران باستان به شمار می آید که در شش کیلومتری شهر داراب در استان فارس قرار دارد. دارابگرد دارای قدمتی در حدود ۲۵۰۰ سال می باشد. این شهردارای اسامی مانند «دارا گرد» و «دارابجرد» نیز می باشد.
شهر باستانی دارابگرد اولین پایتخت ساسانیان و نام یکی از پنج ایالت پارس در ایران قدیم می باشد.
بنا بر مستنداتی این شهر اولین شهر دایره ای شکلی بوده است که توسط داریوش هخامنشی ساخته شده است.
شهر دایره ای دارابگرد از استحکامات بسیار قوی برخوردار بوده و دور تا دور شهر را حصاری دایره ای شکل احاطه کرده است.
این دیوار مخروطی عظیم از جنس سنگ، گل رس و ملاط آهک می باشد که وجود ماده ای چسبنده در میان ملاط به کار رفته در دیوار، سبب شده تا با گذشت زمان این دیوار با کمترین میزان تخریب همچنان مستحکم و استوار پابرجا بماند
ارتفاع این دیوار به بیش از ده متر می رسیده، که با گذشت زمان و اثرات فرسایشی هم اکنون ارتفاع آن به هفت متر رسیده است. شعاع دایره این شهر برابر ۱۰۲۰ متر و دارای مساحت اندکی بیش از ۳۲ کیلومتر‌مربع بوده است
در پشت و مجاورت این دیوار خندقی بسیار بزرگ حفر شده است که در مواقع خطر و حمله به شهر دسترسی به شهر را بسیار مشکل می نموده است. عمق این خندق به بیش از ده متر می رسد و عرض ان حدود ۵۰ متر میباشد
به گفته مورخین این خندق همیشه پر از آب بوده است و در آن گیاهانی وجود داشته که به دور پاهای افرادی که قصد ورود به خندق را داشته اند می پیچیده و مانع از شناکردن آنها در خندق می شده است.
آب مورد نیاز خندق از رودخانه های پیرامون آن تامین می شده است.
سبک بناهای شهر دارابگرد اقتباسی از بناهای شهرهای بین النهرین باستان می باشد و هنوز برخی از بقایای بنای کاخ و قلعه حاکم شهر باقی مانده است.
دارابگرد در دوره ساسانیان اهمیت فراوانی داشته است و اکثر آثار باستانی این شهر متعلق به این دوره میباشد.
ضرابخانه بزرگی نیز در دارابگرد وجود داشته که در دوران اسلامی فعال بوده است.
این شهر در سال ۲۳ هجری توسط اعراب فتح می‌شود و حکومت آن در اختیار سرداران عرب قرار می‌گیرد و تا قرن پنجم هجری آباد بوده اما در این دوره به دلیل تهاجم گسترده سلجوقیان دچار آسیب و ویرانی می‌شود و اهالی به ناحیه جدیدی در شرق شهر فعلی به نام تنگ رمبه کوچ می‌نمایند و پس از حمله سلجوقیان به ناحیه جدید به ناچار به محل فعلی داراب عزیمت می‌کنند.
در این محل دو آتشکده متعلق به دوران ساسانی در مجاورت یکدیگر قرار دارد که در نوع خود قابل توجه است. ساختار این آتشکده‌ها همانند سایر آتشکده‌های عصر ساسانی به شکل چهارتاقی با گنبد مدور میباشد و مصالح به کار رفته در آن شامل گل، گچ ساروج و سنگ لاشه میباشد.
در متون تاریخی از جمله تاریخ طبری و شاهنامه فردوسی از این شهر نام برده شده است
بر اساس شاهنامه فردوسی، بنای شهر، توسط داراب از نوادگان اسفندیار انجام گردیده‌است که با تطبیق تاریخی، باستان شناسان داراب را همان داریوش یکم هخامنشی می دانند. دارابگرد از دو کلمه داراب و گِرد تشکیل شده. واژه گِرد در فرهنگ معین به معنی “ساخته و کَرده” آورده شده که ریشه آن از واژه “کرتا” در پهلوی است. بنابراین دارابگرد یعنی شهری که داراب ساخته و برآورده است.
