کمال‌خواهی چیست؟
کمال‌خواهی چیست؟
«کمال‌خواهی» واژه‌ای است که دائماً در زندگی روزمره استفاده می‌شود.
مردم اغلب به کسی کمال‌خواه می‌گویند که در تمام کارهایش به دنبال بهترین عملکرد و دستاوردها است.
یک فرد ممکن است فقط در یک بخش از زندگی‌اش کمال‌خواه باشد، مثلاً در کار؛ اما کمال‌خواهی معمولاً در بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد دیده می‌شود، نظیر کار، مطالعه، روابط بین فردی، ورزش و تمرین، ظاهر فرد، تمیزی، بهداشت فردی، روابط دوستانه، موسیقی، ظاهر خانهٔ فرد، عملکرد اجتماعی:
در واقع در هر زمینه‌ای که برای فرد اهمیت دارد.
کمال‌خواهی شامل تلاش مداوم برای دستیابی به معیارهای دشواری است که فرد برای خودش تعیین کرده است. (مثلاً، من باید یک خانهٔ کاملاً تمیز داشته باشم)، علیرغم پیامدهای منفی که این معیارها برای فرد دارد (مثلاً احساس استرس و اضطراب).
کمال‌خواهی شامل خودسرزنش‌گری نیز می‌شود؛ زمانی که فرد فکر می‌کند به یکی از معیارهایش نرسیده است (مثلاً، غذایی درست کرده که فکر می‌کند به اندازهٔ کافی خوب نیست). تلاش بسیار برای دستیابی به معیارهای فردی بسیار دشوار بدون توجه به نتایج منفی‌ای که دارد و تعیین عزت نفس بر مبنای این معیارهاست که کمال‌خواهی غیر مفید را از کمال‌خواهی سازنده متمایز می‌کند.
افراد کمال‌خواه اغلب احساس می‌کنند که نمی‌توانند به آن معیارهای دشوار دست یابند و در حالیکه برای دستیابی به آن تلاش می‌کنند، دائماً از شکست می‌هراسند.
گاهی اوقات این باعث می‌شود که افراد از تکالیف اجتناب کنند، چون ترس از شکست احتمالی آن‌ها را فلج کرده است. حتی وقتی که به معیارهایشان دست می‌یابند، اغلب این موفقیت را دست‌کم می‌گیرند، با این تصور که هدف آن‌ها به اندازهٔ کافی سخت نبوده است یا هر فرد دیگری هم می‌توانست به آن برسد، بنابراین دفعهٔ بعد هدف بزرگتری انتخاب می‌کنند.
ترس از شکست احتمالاً هستهٔ اصلی کمال‌خواهی است.
🔸 پیامدهای منفی رایج کمال‌خواهی
عاطفی (احساسات)
- اضطراب (نگرانی، استرس)
- افسردگی (مثلاً احساس ناراحتی، خلق غمگین)
اجتماعی:
- انزوای اجتماعی
علائق محدود:
- تمرکز بیشتر وقت فرد بر یک زمینهٔ خاص (مثلاً تمرکز اصلی بر روی کار و در نتیجه روابط اجتماعی بسیار کم)
- محدود کردن فعالیت‌های لذت‌بخش به دلیل اینکه آن‌ها را مرتبط با موفقیت خود نمی‌بیند (مثلاً حتی مجله نمی‌خواند یا موسیقی گوش نمی‌دهد)
جسمانی:
- بی‌خوابی
- احساس خستگی و کوفتگی
- گرفتگی عضلات
- دل درد عصبی
شناختی (تفکر):
- تمرکز ضعیف
- نشخوار ذهنی (تفکر مداوم به اشتباهی که در یک کار مرتکب شده است)
- افزایش خود سرزنش‌گری
- عزت نفس پایین
رفتاری:
- چک کردن مکرر (مثلاً یک ایمیل را قبل از ارسال بارها و بارها می‌خواند تا در مورد درست بودن آن اطمینان پیدا کند)
- تکرار تکالیف (مثلاً فرد یک متن را چندین بار می‌نویسد و ویرایش می‌کند)
- صرف زمان زیاد برای انجام یک کار (مثلاً صرف ساعت‌ها زمان، برای تمیز کردن منزل)
- اجتناب از تکالیف
- به تأخیر انداختن تکالیف (اهمال‌کاری)
- بیش از حد باوجدان و مسئولیت‌پذیر بودن
- بیزار بودن از اتلاف وقت و در نتیجه بیش از حد مشغله داشتن
🔸 تفاوت اصلی بین کمال‌خواهی زیان‌بار و پیشرفت‌طلبی
- در کمال‌خواهی زیان‌بار، دیدگاهی که افراد از خودشان دارند بسیار وابسته به این است که به نظر خودشان تا چه حد به معیارهای دشوارشان دست یافته‌اند.
- در کمال‌خواهی زیان‌بار، افراد پیگیری را بدون توجه به پیامدهای منفی آن‌ها ادامه می‌دهند.
برای بسیاری از افراد تشخیص پیشرفت‌خواهی از کمال‌خواهی زیان‌بار دشوار است، شاید به این دلیل که هر دو همزمان وجود دارند، مثلاً در برخی زمینه‌ها شما ممکن است به‌طور طبیعی به‌دنبال برتری و پیشرفت باشید، در حالیکه در سایر زمینه‌ها تلاشتان برای دستیابی به موفقیت منجر به مشکلات مهمی می‌شود و زیان‌بار خواهد بود.
🔸 پرسش‌هایی برای تعیین اینکه آیا شما کمال‌خواهی زیان‌بار دارید:
- آیا مدام در تلاش برای رسیدن به اهدافتان هستید؟
- آیا شما بیشتر بر شکست‌هایتان تمرکز می‌کنید یا بر موفقیت‌هایتان؟
- آیا دیگران به شما می‌گویند که معیارهایتان خیلی سطح بالا است؟
- آیا از اینکه به معیارهایتان دست نیابید خیلی می‌ترسید؟
- اگر به هدفتان برسید، آیا برای دفعهٔ بعد، معیارهای بالاتری تعیین می‌کنید؟
- آیا عزت نفس شما به تلاش و موفقیت‌تان بستگی دارد؟
- آیا مدام کیفیت کارهایی را که برای رسیدن به هدفتان انجام می‌دهید بررسی می‌کنید؟
- آیا برای دستیابی به معیارهایتان دائماً تلاش می‌کنید، حتی اگر به بهای از دست دادن چیزهای دیگری باشد یا برای شما مشکلات دیگری ایجاد کند؟
- آیا به خاطر ترس از شکست یا نداشتن وقت کافی برای انجام یک کار، از انجام آن اجتناب می‌کنید؟
🔸 چرا کمال‌خواهی تداوم می‌یابد؟
- افراد کمال‌خواه در یک چرخهٔ خود تداوم‌بخش گیر افتاده‌اند که با انواعی از شیوه‌های تفکر و رفتار مشخص می‌شوند.
- تغییر کمال‌خواهی اغلب به دلیل اینکه از لحاظ اجتماعی تقویت می‌شود و نیز به دلیل شیوه‌های تفکر و رفتار فرد که بخشی از کمال‌خواهی هستند، دشوار است.
- مدل شناختی رفتاری به عنوان الگویی برای شناسایی آنچه که احتمالاً شما را در چرخهٔ کمال‌خواهی نگه می‌دارد، به کار برده می‌شود.
🔸 غلبه بر کمال‌خواهی: یاد گرفتن تغییر
- با تمرکز بر آنچه کمال‌خواهی‌تان را تداوم می‌بخشد، می‌توانید تغییر را شروع کنید.
- ترسیم مؤلفه‌های مختلف در چرخه‌ای که باعث تداوم کمال‌خواهی می‌شود، اولین گام برای این است که بدانیم چه تغییراتی باید صورت بگیرد.
- هیچ فهم درست یا اشتباهی از کمال‌خواهی‌تان و عوامل تداوم‌بخش آن وجود ندارد. مهم این است که نموداری که ترسیم می‌کنید، برایتان معنا داشته باشد.
🔸 هزینهٔ تغییر
آیا برای تغییر آماده‌اید؟
- تغییر کمال‌خواهی آسان نیست زیرا با وجود اینکه تغییر کردن مزایایی دارد، اما می‌تواند یرای فرد با ترس‌ها یا زیان‌هایی همراه باشد.
- گاهی اوقات مهم‌ترین مانع برای تجربهٔ تغییر این است که فرد می‌ترسد اگر در برخی از زمینه‌های زندگی‌اش به معیارهای سطح بالا دست پیدا نکند، فردی متوسط و ضعیف باشد.
- گاهی بهتر است کمی عقب بایستید و زندگی‌تان را به صورت یک کل در نظر بگیرید و به این فکر کنید که می‌خواهید در زمینه‌های مختلف زندگی‌تان چه فردی باشید و چه کارهایی انجام دهید.
گزیده‌ای از کتاب: غلبه بر کمال‌خواهی
نویسندگان: رز شافران
