حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای بزرگ ایرانی، در سال ۳۲۹ هجری شمسی در روستای پاژ از توابع طوس به دنیا آمد. او که از خانواده‌ای اصیل و دهقان (زمین‌دار) بود، از کودکی با ادبیات و فرهنگ ایران باستان آشنا شد و تحصیلات عمیقی در زمینه زبان پهلوی، تاریخ و ادبیات کهن ایران داشت. در ادامه با مردی که پارسی رو زنده نگه داشت با ماه خاتون همراه باشید.
فردوسی در جوانی با تشویق همسرش که از خانواده‌ای فرهیخته بود، شروع به سرودن شاهنامه کرد. او سی سال از عمر خود را صرف سرودن این اثر بی‌نظیر کرد و در این راه تمام دارایی خود را خرج کرد. شاهنامه که بزرگترین حماسه منظوم جهان است، شامل حدود ۶۰ هزار بیت است و تاریخ اساطیری و واقعی ایران را از آغاز تا حمله اعراب روایت میکند.
مهمترین اثر فردوسی
شاهنامه است که به “شناسنامه ایران” معروف شده. این کتاب در سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی تنظیم شده و داستان‌های مشهوری چون رستم و سهراب، سیاوش، بیژن و منیژه و هفت‌خان رستم را در خود جای داده. فردوسی با سرودن شاهنامه نه تنها تاریخ و فرهنگ ایران را حفظ کرد، بلکه زبان فارسی را نیز از نابودی نجات داد.
افتخارات و دستاوردهای فردوسی بی‌شمارند. او را پدر زبان فارسی می‌نامند زیرا با سرودن شاهنامه به زبان فارسی سره (با کمترین واژگان عربی) توانست هویت زبانی ایرانیان را حفظ کند. شاهنامه به بیش از ۴۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده و در فهرست میراث مستند جهانی یونسکو ثبت شده است.
اهمیت فردوسی در ایران به حدی است که روز ۲۵ اردیبهشت، زادروز او، به عنوان روز بزرگداشت فردوسی در تقویم ملی ثبت شده. آرامگاه او در توس مشهد، یکی از مهمترین مکان‌های فرهنگی و گردشگری ایران است. دانشگاه‌ها و مراکز علمی متعددی در سراسر جهان به مطالعه و پژوهش درباره شاهنامه می‌پردازند.
در سطح جهانی، فردوسی را در کنار بزرگانی چون هومر یونانی قرار می‌دهند. شاهنامه از نظر حجم و کیفیت ادبی، با آثاری چون ایلیاد و ادیسه قابل مقایسه است. بسیاری از دانشمندان غربی، فردوسی را بزرگترین حماسه‌سرای تاریخ بشر می‌دانند.
فردوسی با زبانی فاخر و استادانه، مفاهیم عمیق انسانی چون عشق، وطن‌دوستی، جوانمردی، خردورزی و عدالت را در قالب داستان‌های حماسی بیان کرده. او نه تنها یک شاعر، بلکه یک فیلسوف، مورخ و اندیشمند بزرگ بود که اندیشه‌های والای انسانی را در اثر خود گنجانده است.
یکی از شاهکارهای فردوسی، توجه ویژه او به نقش زنان در تاریخ و فرهنگ ایران است. شخصیت‌های زن در شاهنامه مانند رودابه، تهمینه، گردآفرید و فرنگیس، نمونه‌های درخشانی از زنان خردمند، دلیر و تأثیرگذار هستند.
از نظر ادبی، شاهنامه یک شاهکار بی‌نظیر در وزن و قافیه است. فردوسی با استفاده از بحر متقارب، روایتی موزون و دلنشین از داستان‌ها ارائه داده که خواندن آن پس از هزار سال همچنان لذت‌بخش است.
و اما یکی از شاهکارهای شعری فردوسی که بیانگر اندیشه والای اوست:
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
به گیتی به از راستی پیشه نیست
ز کژی بتر هیچ اندیشه نیست
چو ایران نباشد تن من مباد
بدین بوم و بر زنده یک تن مباد
همه سر به سر تن به کشتن دهیم
از آن به که کشور به دشمن دهیم
میازار موری که دانه‌کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است
بسی رنج بردم در این سال سی
عجم زنده کردم بدین پارسی
پی افکندم از نظم کاخی بلند
که از باد و باران نیابد گزند
نمیرم از این پس که من زنده‌ام
که تخم سخن را پراکنده‌ام
این ابیات که از مشهورترین اشعار شاهنامه هستند، بیانگر اندیشه والای فردوسی درباره خرد، دانایی، وطن‌دوستی و انسانیت است. فردوسی با این اشعار نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مفاهیم عمیق فلسفی و اخلاقی را در قالب شعری ساده و زیبا بیان کرد.
امروزه، پس از گذشت هزار سال، شاهنامه همچنان زنده و پویاست و نه تنها برای ایرانیان، بلکه برای تمام جهانیان منبعی غنی از حکمت، فرهنگ و هنر به شمار می‌رود. فردوسی با خلق این اثر جاودان، نامش را برای همیشه در تاریخ ادبیات جهان ماندگار کرد.
اگر از خواندن این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
روی لینک زیر کلیک کنید.
