نوروز، نقطه‌ی شروعی تازه برای زندگی است. جشنی است که از دوران باستان در ایران و کشورهای دیگری همچون افغانستان،تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان وجمهوری آذربایجان با ریشه‌های فرهنگی مشترک با ایران جشن گرفته می‌شود. نوروز، به عنوانجشن آغاز بهار و سال نو در تقویم‌های ایرانی و بسیاری از فرهنگ‌های ایرانی‌تبار، هر ساله جشن‌ها، مراسم‌های مختلفی را شاملمی‌شود و مردم را با رنگ و بویی از شادی و امید به دیدن بهار و سال جدید می‌برد.
تاریخچه نوروز
برای پیدایش و منشا نوروز روایت های بسیاری است و زمان پدیدآمدن نوروز موضوعی است که همچنان مورد بحث است. در برخی ازروایت‌ها، گفته می‌شود که آغاز نوروز در ایران به زمان فتح بابل توسط کوروش بزرگ، یعنی در سال ۵۳۸ قبل از میلاد بازمی‌گردد.
اما ازلوحه‌ها و آثار موجود چنین بر می‌آید که این جشن تقریباً از ۲۳۴۰ سال، پیش از میلاد، شناخته شده بود و بر اساس نظرات مری بویس( استاد دانشگاه و پژوهشگر در زمینه مطالعات زرتشتی)، فرضیه این است که ایرانیان از زمان‌های دور، به دنبال آیین میتراییسم،جشن‌های بزرگی مانند جشن بهاره و در ابتدای پاییز مهرگان را برگزار می‌کردند. همچنین در برخی از روایت‌ها نیز، از زرتشت به‌عنوانبنیان‌گذار نوروز نام برده شده‌است.
نوروز در گرگان
اهالی استرآباد از گذشته‌های دور همراه با دیگر مردم ایران زمین با برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری سال خود را به پایان می‌برند و برایروزی نو و آغاز بهار مهیا می‌شوند. گرگان مرکز استان گلستان و یکی از شهرهای محبوب در شمال کشور در فصل‌هایی از سال به یکیاز مهاجرپذیرترین شهرهای کشور تبدیل می‌شود و بسیاری از مردم به خاطر طبیعت بی‌نظیر گرگان، این شهر را به عنوان مقصد زندگیخود انتخاب می‌کنند. در ادامه به فرهنگ گرگان در مورد نوروز می‌پردازیم.
اَفتُو دادن
افتو دادن، سنتی است که در گرگان قبل از روز چهارشنبه‌سوری رواج دارد. مردم گرگان لوازم خانه، به ویژه فرش و رختخواب، در معرضآفتاب قرار می دهند. این روش به منظور تمیز کردن و ضدعفونی کردن این وسایل است، همچنین باور بر این است که نور خورشید بهآنها تمیزی و تازگی می بخشد و از آفات و حشرات محافظت می‌کند.
پختن شیرینی و خوراکی‌های نوروزی
یکی از نمادهای فرهنگی مردم گرگان، تنوع شیرینی‌ها و غذاهای خاصی است که در ایام نوروز پخته می شوند. از شیرینی‌هایخوشمزه مانند پادرازی و سرغربیلی تا نان زنجیبلی و خرمایی و حلوای اوماج و پشت زیگ، که ویترین‌های فروشگاه‌ها و قنادی‌ها رانزدیک نوروز زیباتر از همیشه کرده است.
زنان و مادران گرگانی از گذشته تاکنون، در روزهای نزدیک به عید، زمانی را صرف پختن این شیرینی‌ها می‌کنند. این شیرینی‌ها که بهعنوان “سوغات گرگان” نیز شناخته می‌شوند، در تمام فصول سال در بیشتر قنادی‌های گرگان موجود هستند و جزء خاصی از آثارمحبوب محلی این منطقه محسوب می‌شوند.
شگون
در ادبیات ایران باستان، مفهوم “شگون” به عنوان یک نماد ارزشمند و مهم، در ابتدای سال مطرح شده است. در کتاب “نخبه الدهر” آمده است که با تحویل سال، فردی که فرخنده و دارای برداشت نیکویی است، به دربار شاهان ایرانی می‌آمد و خود را پیروز و خوشبختمعرفی می‌کرد و سال نو را شادباش می گفت تا برکت و خوشبختی را به ارمغان آورد.
در گذشته، مردم استرآباد و روستاهای اطراف آن، یکی از بچه‌های خانواده را به عنوان شگون و نماینده سلامتی و خوشبختی انتخابمی‌کردند و او را با پوشیدن لباس نو، نهالی از درخت یا دسته‌ای از سبزیجات و یک ظرف کوچک حاوی برنج یا آرد و سکه، به بیرون خانهفرستاده می‌شد. با شلیک توپ و تحویل سال، او وارد خانه می‌شد و سر سفره هفت سین می‌نشست. همه اعضای خانواده به او عیدانهمی‌دادند و او را می‌بوسیدند.
دیگر آداب و رسوم مردم گرگان در نوروز
مردم گرگان از گذشته ایام پایانی سال را با جشن چهارشنبه‌سوری به پایان می‌رساندند و برای آغاز بهارآماده می‌شدند. در شب اولعید، رسم بر این است که رشته پلو آماده کنند زیرا اعتقاد دارند تا عمرشان مانند رشته دراز شود. شیرینی‌های خاص مردم گرگان، امروزنیز بهعنوان بخشی اصلی از رسوم عید باقی مانده‌اند. حلوا اماج، نون زنجبیلی و نون خرمایی از جمله شیرینی‌هایی هستند که حتماًباید در سفره عید حضور داشته باشند.
چند روز پیش از عید، آتش، تخم مرغ و نان از خانه به بیرون نمی‌بردند؛ چراکه اعتقاد داشتند که برکت خانه به بیرون می‌رود. همچنین،زغال هم در خانه وارد نمی‌شد؛ زیرا معتقد بودند که با آوردن زغال به خانه، سیاهی و تاریکی نیز وارد می‌شود. این عادت‌ها نشان‌دهندهنگرش گرگانی‌ها به نگهداری از برکت و نور در خانه‌هایشان است.
قبل از فرا رسیدن عید، در مکتبخانه‌ها و محلات استرآباد، ملا به بچه‌ها شعرها و آیین‌های عید را آموزش می‌داد و آن‌ها با هم شعرها راخوانده و از بر می‌کردند. سپس، با این شعرها به خانه‌های خود می‌رفتند و برای پدر و مادرشان اجرا می‌کردند تا عَیدانه (عیدی) دریافتکنند.
چگونگی اعلام تحویل سال
در گذشته، زمانی که وسایل ارتباط جمعی مثل رادیو و تلویزیون وجود نداشتند، برای اعلام تحویل سال از روش‌های مختلفی بهرهمی‌بردند. مثلاً در ایران قدیم، یکی از روش‌های رایج برای اعلام تحویل سال استفاده از توپی بود که در میدان‌ها شلیک می‌شد. در گرگاننیز توپی در “دارالحکومه” استرآباد مستقر بودند. این توپ را نادرشاه (حدود 200 سال پیش) به عنوان غنایم جنگی به ایران آورده ویکی سهم گرگان شده بود و هنگام شروع سال نو به نشانه تحویل سال شلیک می‌شد. بتدریج از این توپ در ماه‌های رمضان برای اعلاموقت افطاری و سحری هم بهره می‌بردند.
همچنین، روشی دیگر برای اعلام تحویل سال در روستاها متداول بود که به “تیر رد دادن” شهرت داشت. این کار با شلیک‌های هوایی دروقت سال تحویل انجام می‌شد.
در برخی محله‌ها، از موسیقی‌های خاص مانند نقاره و طبل بر روی مناره گذر نقارچیان (ضلع شمال غربی مصلی) محله سبزه مشهدبرای اعلام تحویل سال استفاده می‌شد.
————————————
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
