تاجیکستان سرزمینی زیبا و کوهستانی در آسیای مرکزی است که روزهای سلطنت سلسله های بزرگ تاریخ را به خود دیده است. ازهخامنشیان و ساسانیان گرفته تا امپراتوری تزار و اتحاد جماهیر شوروی سابق روزگاری در کوه های این کشور تاخته اند. از تاریخ اینسرزمین که بگذریم، شمار رودهای تاجیکستان آنقدر زیاد است که این خاک را به یکی از ذخیره های آبی عمده در آسیای مرکزی بدلکرده است؛ بیش از ۹۰۰ رود که آمودریا(آموی) با آن ریگ های درشتش یکی از آن صدها رود است.
نوروز در تاجیکستان، از گذشته تا حال
سال ۱۹۹۰ میلادی سال مهمی در تاریخ تاجیکستان و پایتخت آن دوشنبه است. در این سال تاجیکستان پس از ۶۹ سال زیستن زیرپرچم اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را به دست آورد. هر چند که این شادی تاجیک ها عمر کوتاهی داشت و دو سال بعد در سال۱۹۹۲ کشور زیر بار یک جنگ داخلی رفت. جنگی که ۵ سال به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۹۹۷ صلح میان طرف های درگیربرقرار شد
تاجیکستان در کنار ایران و افغانستان یکی از سه کشور فارسی زبان دنیاست، این اشتراک زبان در واقع بخش کوچکی از اشتراکفرهنگی است. آیین ها و رسوم زیادی وجود دارند که فارسی زبانان ورای مرزهای جغرافیایی در انجام آنها با یکدیگر همدل و همزبانهستند، نوروز یکی از این آیین ها به شمار می رود.
نوروز برای تاجیک ها جشن دوستی و نو شدن تمام موجودات زنده است. قبل از فروپاشی شوروی ایران تنها کشوری بود که به طوررسمی شاهد تعطیلات نوروز در آن بودیم. اما پس از استقلال تاجیکستان از شوروی، محدودیت های مربوط به جشن های نوروز در اینکشور برداشته شد و تعطیلات نوروزی ۵ روزه در تاجیکستان برقرار شد.
آیین های نوروزی در تاجیکستان
آنچه که تاجیک ها با آن به استقبال نوروز می روند، تنها لباس های نو نیست. در واقع استقبال معنوی از نوروز در تاجیکستان ارزشویژه ای دارد. این استقبال هم با صاف کردن دل ها و هم صاف کردن حساب های گذشته انجام می گیرد.
گل گردانی
یکی از سنت های نوروزی که از گذشته تا کنون در تاجیکستان باقی مانده سنت جمع آوری گل های وحشی توسط کودکان در روستاهااست. این کار در گذشته بر عهده بزرگ ترها بود، اما امروزه کودکان عهده دار آن شده اند.
به این صورت که بچه ها با دسته های گل در دست و در حالی که لباس های رنگارنگ به تن کرده اند، در روستا می گردند، درهای خانهمردم را می زنند و گل ها را به آنها می دهند. مراسم گل گردانی یک هفته قبل از نوروز اتفاق می افتد و بچه ها در طول آن آهنگ هایقدیمی محلی را زیر لب زمزمه می کنند
خانه تکانی
خانه تکانی تاجیک ها اندکی با خانه تکانی مرسوم در ایران تفاوت دارد. در حقیقت خانه تکانی در تاجیکستان آنقدرها هم خسته کننده ودست و پا گیر نیست و بیشتر یک مراسم نمادین است. تاجیک ها قبل از شروع نوروز خانه تکانی خود را با شستن و برق انداختن تمامظروف آغاز می کنند، البته بار این خانه تکانی سمبلیک هم به دوش زنِ خانه است.
سوماناک پزان (سمنوپزان)
یکی از پایه های مهم سفره هفت سین برای فارسی زبانان سمنو است که نمادی از قدرت و خیر و برکت به شمار می رود. در تاجیکستاننیز سمنو از اجزای مهم سفره هفت سین است، هر ساله و در شب نوروز زنان تاجیک گرد هم جمع می شوند تا غذای مخصوص نوروز رابا دستوری قدیمی طبخ کنند. دستوری که نسل به نسل و از مادر به دختر منتقل شده است، البته چیزی که در فارسی به آن سمنو گفتهمی شود، در زبان محلی تاجیکی ها “سومالاک” یا “سوماناک” نام دارد.
مراسم حوت
حوت که در صور فلکی دوازدهمین برج از دایره البروج است، از دیرباز به ویژه برای کشاورزان اهمیت خاصی داشته است. در این ماهکه ماه آخر سال بود، کشاورزان زمان را برای یک کشت و کار بهاری مناسب می دیدند. از این رو در سه شب نخست ماه، اسباب جشنرا فراهم کرده، گرد هم می آمدند و در اطراف آتش به شادی، پایکوبی و موسیقی می پرداختند.
جفت براران
تاجیک ها گنجینه ای از آیین های نوروزی را از گذشته تا به امروز به دوش کشیده اند که یکی از آنها “جفت براران” است. کشاورزانتاجیک با آرزوی آمدن برکت به محصولات خود در اواخر ماه حوت، جشنی با حضور اعضای خانواده و نیز کهنسالان روستا برگزار میکنند. در این جشن غذاهای محلی تاجیکی طبخ و خورده می شوند و در آخر هم دعای برکت بر زبان ها جاری می شود: ” مزید نعمت،زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان”.
جشن انتخاب ملکه
اما شاید مهم ترین قسمت جشن نوروز برای تاجیک ها، جشن انتخاب ملکه(عروس) است که به یک جشن ملی بدل شده و در شبکه هایتلویزیون این کشور نیز پخش می شود. این جشن شامل رژه زنانی است که لباس های محلی به تن کرده و اقلام مربوط به جشن را باخود حمل می کنند. در این مراسم همچنین در حالی که مردان و زنان جوان می رقصند و موزیسین ها می نوازند، دختری(عروس نوروز) با لباس سفید و دختر دیگری(عروس بهار) با لباس سبز بر تن از راه می رسند
هفت سین تاجیک ها
در تاجیکستان هم مانند ایران انداختن سفر هفت سین یکی از مهمترین آیین های نوروزی است، البته در تاجیکستان علاوه بر هفت سین،هفت شین و هفت میم هم انداخته می شود.
هفت سین تاجیک ها
- سمبوسه
- اسپند
- سبزی
- سمنو
- سیب
- سبزه
- سنجد
در سفره هفت سین تاجیکستان تخم رنگی و ماهی قرمز معنایی ندارد و در عوض هفت میم را آماده می کنند.
- ماهی سرخ
- میگو
- مشک
- می (نوعی نوشیدنی)
- میسه (گیاه کوهی بهاره)
- موز
- میوه
یکی دیگر از سفره های تاجیکستان در نوروز هفت شین است که همانند سفره هفت سین آماده و پهن می شود.
- شهد
- شیر
- شیرینی
- شمشاد
- شمع
- شکر ناب
- شایه اندر خوان
بازی های نوروزی در تاجیکستان
نوروز برای تاجیک ها فقط در دید و بازدید خلاصه نمی شود. بازی ها و رقابت های ورزشی محلی بخش جدایی ناپذیر از جشن نوروزیدر تاجیکستان است. بزرگ ترها در روستاها مشغول بازی های جذابی می شوند که در ادامه آنها را معرفی کرده ایم.
- اسب سواری
- کشتی گیری
- خروس جنگی
- مسابقات طناب کشی
- بزکشی
غذاهای نوروزی تاجیکستان
زنان هنرمند تاجیکی در روزهای جشن نوروز غذاها و نان های لذیذی طبخ می کنند و از میهمانان خود با آنها پذیرایی می کنند. پختنآش بریده که با سبزیجات تازه و حبوبات تهیه می شود از دیگر غذاهای نوروزی تاجیکستان است.
- نان مخصوص تنوری
- نان راچله
- شیرمال
- کماچه
- نان سمرقندی
- حلوای کاردچ
- حلوای کنجدی
در تاجیکستان اولین روز عید در وعده صبحانه انواع غذاها و دسرهای شیرین مانند حلوا و شیر برنج میل می کنند و با خوردن این غذاهای شیرین تا پایان سال زندگی را شیرین می کنند.
———————————————-
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
