از خانه تا خیابان، با شلوار ورزشی
این روزها شاید شما هم در پیاده‌روهای شهر و به ویژه در فروشگاه‌ها و پاساژها با جوانانی مواجه شده باشید که شلوار ورزشی پوشیده اند. این شلوارهای ورزشی ابتدا عموماً در باشگاه‌های ورزشی به عنوان لباسی کاربردی یا در فضاهای خصوصی به عنوان یک پیژامه‌ی مدرن پوشیده می‌شدند.
ولی آیا پوشیدن شلوار ورزشی خارج از خانه و ورزشگاه را می‌توان نشانه‌ای از یک تغییر اجتماعی وسیع‌تر قلمداد کرد؟
پوشیدن شلوار ورزشی می‌تواند نشانه‌ای از گسترش “رسمیت‌زدایی” یا عمل “غیررسمی کردن” باشد. رسمیت‌زدایی در واقع واکنشی است به گسترش “فرایند رسمی کردن” که در عرصه‌های مختلف اجتماعی در جریان است. رسمیت‌زدایی واکنشی به تهیۀ دستورالعمل، اساس‌نامه و آیین‌نامه برای عرصه‌های مختلف اجتماعی است. منظور از جمله‌ی اخیر صرفاً تهیه دستورالعمل در نهادهای حکومت نیست. جریان رسمی شدن در عرصه‌های مختلف شغلی، آموزشی و حتی خانوادگی هم وجود دارد. پوشیدن شلوار ورزشی در پاساژها و مراکز خرید به خودمانی شدن و مال خود کردن مکان هم کمک می‌کند. این عمل رخنه در فرایند جدی رسمی شدن و سست کردن آن است.
پوشیدن شلوار ورزشی می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد اختلال عمدی در تعریف مرز رفتاری «خانه» و «خیابان» هم باشد. همان‌طور که رقصیدن یک دختر در مقابل نوازندگان خیابانی در خیابان ولیعصر تهران را می‌توان عملی در راستای سست کردن دیوار حائل بین حریم خصوصی و حریم عمومی دانست، پوشیدن شلوار ورزشی را هم می‌توان نشانه‌ای از تضعیف عمدی هنجارهای حاکم بر خانه و خیابان دید. این روزها شاهد جریان کلی برداشتن دیوار آهنین بین خانه و خیابان از سوی جوانان هستیم که پوشیدن شلوار ورزشی هم یکی از مصداق هایش است.
در نهایت، پوشیدن این شلوارها می‌تواند نشانه‌ای از میل به شلخته‌پوشی باشد.
سلیقه امری کاملاً شخصی و نسبی است، ولی در مقایسه با سایر شلوارهای موجود در بازار، بیشتر شلوارهای ورزشی یادآور شلوارهای ساسون‌دار دهه شصتی هستند. به نظر می‌رسد میل به شلخته پوشی حتی در قشر آلامد جامعه هم در حال گسترش است. جوانان هم اکنون تم لباس «جک‌وجوات» یا تم لباس «دهه شصتی» را برای شاد کردن فضای مهمانی‌های خصوصی شان انتخاب می‌کنند، ولی از نظر اجتماعی بعید نیست که شلخته‌پوشی تبدیل به یک جریان اجتماعی شود. گسترش شلوارهای “جین پاره” یا “جین وصله‌دار” را می‌توان تمایلی عمدی به شلخته‌پوشی دانست. تمایل به شلخته‌پوشی را هم می‌توان واکنشی به قوت گرفتن فرایند “رسمی شدن/ رسمی کردن” دانست که در عرصه‌های مختلف اجتماعی در حال رشد است.
شلوار جین پاره هم سرگذشت جالبی دارد. خوانندگان سبک گرانج _ به عنوان یکی از زیر شاخه‌های موسیقی راک آلترناتیو در دههٔ هشتاد میلادی _ اولین کسانی بودند که شلوار جین پاره پوشیدند. خوانندگان این سبک موضعی ضد مد داشتند و، به همین دلیل، در اجراهای خود عموماً لباس‌های به اصطلاح “توی خونه” می‌پوشیدند. بیگانگی اجتماعی انسان معاصر و آزادی از تم‌های اصلی ترانه‌های این سبک بودند. نکته‌ی جالب آن است که با اشاعه‌ی شلوار جین پاره در آن دوران افراد از فروشگاه‌ها شلوار جین نو می‌خریدند و خودشان آن را با تیغ پاره می‌کردند. ولی به تدریج کارخانه‌های تولید لباس خودشان خط تولید شلوار پاره را راه انداختند.
پاره کردن شلوار جین عموماً حاصل گسترش یک مد بود،
ولی یکی از دلایل مهم برخی از جوانان برای پاره کردن این شلوارها همدلی با جوانان طبقهٔ کارگر بود.
در واقع، هدف آن بود که جوانان تهیدست شهری از پاره شدن شلوارهای کهنه‌ی خود احساس حقارت نکنند، مانند کسانی که این روزها برای همدلی با افراد مبتلا به سرطان موی سرشان را می‌تراشند. دلایل دیگر مربوط به پوشیدن شلوار جین پاره مخالفت با مصرف‌گرایی، مخالفت با معیار اصالت در پوشش و اتخاذ رفتاری ضد مد بود. برخی از جوانان عصیانگر سؤال می‌کردند که چرا باید شلوار کهنه را دور انداخت. اساساً تعریف نو و کهنه چیست؟ چه کسی می‌گوید شلوار نو خوب و شلوار کهنه تحقیر آمیز است؟ شلوار کهنه هم خودش می‌تواند یک مد باشد. البته شاید این‌ها فکر نمی‌کردند که کارخانه‌های شلواردوزی خیلی زود خط تولید شلوار کهنه را راه بیندازند.
کتاب: از لذت آنی تا ملال فوری
نویسنده: فردین علیخواه
اگر از خواندن این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
روی لینک زیر کلیک کنید.
