چامه‌های نوروزی

گردآوری: ندا حاج رسولی

چامه کلمه‌ایی فارسی است به معنی…

هدف ما از ایجاد سایت ماه خاتون آموزش است، برای همین فکر کردیم از کلمه‌ای که کمتر شنیده شده است استفاد کنیم، اگر معنی آن را نمی‌دانید گوگل کنید و برامون کامنت کنید…

صدای قدم‌های بهار نرم نرمک در گوش زمستان می پیچد و نوید آمدن نوروز باستانی را زمزمه می کند.

بر آن شدیم که در آستانه ی فرا رسیدن نوروز چامه‌های شاعران برجسته‌ی پارسی زبان در رابطه با نوروز را به رشته‌ی تحریر در آوریم.

خواجه شمس الدین محمد، متخلص به حافظ در سال ۷۲۶ هجری قمری در شهر شیراز چشم به جهان گشود و در سال ۷۹۲ جهان را بدرود گفت.

آرامگاه او در حافظیه‌ی شیراز زیارتگاه عاشقان شعر پارسی می باشد.
ابیاتی در وصف نوروز از حافظ شیرازی در دیوان اشعار وی به جا مانده:

ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی

🌺🍀🌺🍀🌺

سخن در پرده میگویم چو گل از غنچه بیرون آی
که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی

🌺🍀🌺🍀🌺

ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدالله متخلص به سعدی، شاعر و نویسنده ی پارسی زبان می باشد که در سال ۶۰۶ هجری قمری چشم به جهان گشود و در سال ۶۹۰ هجری قمری از دنیا رفت. اهل ادب به او لقب استاد سخن داده اند.

سعدی اشعاری در وصف نوروز سروده است از جمله:

برآمد باد صبح و بوی نوروز
به کام دوستان و بخت پیروز

مبارک بادت این سال و همه سال
همایون بادت این روز و همه روز

عمر خیام نیشابوری، فیلسوف، ستاره شناس، ریاضی دان و شاعر ایرانی در دوران سلجوقیان می زیسته است (۵۱۷-۴۴۰ه.ق)

رباعیات خیام به بیشتر زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده است. در این جا به ذکر چند رباعی از خیام در وصف نوروز میپردازیم؛

بر چهره ی گل نسیم نوروز خوش است
در صحن چمن روی دل افروز خوش است

از دی که گذشت هر چه گویی خوش نیست
خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است

🌺🍀🌺🍀🌺

جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا و یا مولوی شاعر پارسی گوی ایرانی که در سال ۶۰۴ هجری قمری زاده شده و به سال ۶۷۲ هجری قمری وفات یافت.

آثار مولانا عبارتند از: مثنوی معنوی، دیوان شمس، فیه ما فیه، مکتوبات و مجالس سبعه.

اشعار زیر در وصف نوروز توسط مولانا سروده شده است:

اندر دل من مها دل افروز تویی
یاران هستند و لیک دلسوز تویی
شادند جهانیان به نوروز و به عید
عید من و نوروز من امروز تویی

🌺🍀🌺🍀🌺

ابوالقاسم فردوسی طوسی (۳۲۹ هجری قمری -۴۱۶ هجری قمری)، شاعر حماسه سرای ایرانی و سراینده ی شاهنامه، حماسه ی ملی ایران است. فردوسی را بزرگترین سراینده ی پارسی گوی دانسته اند که از شهرت جهانی برخوردار است. فردوسی را حکیم سخن و حکیم طوس نیز می نامند.

در شاهنامه ی فردوسی در داستانها و روایت های زیادی به کلمه ی نوروز بر می خوریم که تعدادی از این ابیات را یاد آور می شویم.

فردوسی همواره در اشعار خود به پاسداری از آیین نوروزی و جشن ها و آیین های ایرانی تاکید داشته است.

بیارید این آتش زردشت
بگیرد همان زند و اوستا بمشت
نگه دارد این فال جشن سده
همان فر نوروز و آتشکده
همان اورمزد و مه و روز مهر
بشوید به آب خرد جان و چهر
کند تازه آیین لهراسبی
بماند کین دین گشتاسبی

🌺🍀🌺🍀🌺

فردوسی در داستان فرود سیاوش در رابطه با نوروز چنین می سراید؛

همه ساله بخت تو پیروز باد همه روزگار تو نوروز باد

داستان بیژن و منیژه: که خسرو بهر کار پیروز باد همه روزگارش چو نوروز باد

🌺🍀🌺🍀🌺

فردوسی چون دوره پاشاهی جمشید را از پس دوران تهمورث و کیومرث بعنوان نخستین شهر یاران و بنا به نقل برخی منابع نخستین انسان‌ها به شرح باز می‌گوید.

پس آنکه فتح و پیروزی‌های قابل توجهی را به این پادشاه پیشدادی نسبت می‌دهد و کارهای مهمی را به زمان او متعلق دانسته و پیدایش و بنیان نوروز را به زمان جمشید مربوط می داند؛

همه کاردانی ها چو آمد به جای
ز جای مهی برتر آوردپای

به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایع بدو گوهر اندر شناخت

که چون خواستی دیو برداشتی
ز هامون به گردون بر افراشتی

چو خورشید تابان میان هوا
نشسته برو شاه فرمانروا

به جمشید بر گوهر افشاندند
مران روز را روز نو خواندند

سر سال نو هرمز فرودین
بر آسوده از رنج روی زمین

بزرگان به شادی بیاراستند
می و جام و رامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار

 

🌺🍀🌺🍀🌺

فردوسی در آغاز شاهنامه چون از آفرینش آفتاب سخن می گوید روشنایی و فروغ آفتاب را با همه عظمت و زیبایی به باغ آراسته ای در نوروز تشبیه می کند؛

به چندین فروغ و به چندین چراغ

 

بیا راسته چون به نوروز باغ
‎همه دشمنان از تو پر بیم باد
‎دل بد سگالان به دو نیم باد
‎همه ساله بخت تو پیروز باد
‎شبان سیه بر تو نوروز باد

🌺🍀🌺🍀🌺‎

و در سرتاسر شاهنامه از این دست دعا گونه ها فراوان یافت می شود از آن جمله در داستان دوازده رخ؛

‎که پیروزگر شاه پیروز باد
‎همه روزگارانش نوروز باد

🌺🍀🌺🍀🌺
‎

درد استان فرود سیاوش می خوانیم؛
‎به نزد فریبرز بردند و گفت
‎که آمد سزا را سزاوار جفت
‎همه ساله بخت تو پیروز باد
‎همه روزگار تو نوروز باد

🌺🍀🌺🍀🌺

‎در شاهنامه از شادکامی هایی که پس از یک دوره ناکامی و اندوه روی داده با عنوان نوروز که اوج کامیابی است نام برده شده است.

در آغاز داستان بیژن و منیژه می خوانیم؛

‎جهان چون گذاری همی بگذرد
‎خردمند مردم چرا غم خورد
‎گهی می گسارید و گه جنگ ساخت
‎تو گفتی که هاروت نیرنگ ساخت
‎دلم بر همه کام پیروز کرد
‎که بر من شب تیره نوروز کرد

با آرزوی سالی پر از شادکامی و بهروزی برای همگان

 

منابع:

شاهنامه فردوسی

گلستان سعدی

دیوان شعر حافظ

مثنوی معنوی