فرزند پروری
فرزند پروری یکی از مسایلی است که امروز خیلی به آن توجه میشود چون نیازهای کودکان امروز با گذشته متفاوت است و بدلیل مدرنیزه شدن جامعه و تحول شرایط زندگی با کودکان باید بصورت آگاهانه رفتار نمود. والدین باید هماهنگ با کودک حرکت کرده نیازهای اساسی مناسب سن او را در مراحل مختلف رشد بشناسد که هم خود از فرزندپروری و بزرگ کردن فرزند خود لذت ببرند و هم کودک در کنار خانواده اش شاد و سلامت باشد. بخاطر داشته باشید عدم آگاهی منشاء تمام مشکلات روابط و فرزند پروری است.
در ادامه بحث فرزندپروری نخست اشاره ای مختصر به سبک های فرزندپروری مینمائیم که شامل ۴ نوع سبک میباشد.
۱_ سبک مستبدانه یا کنترل گر. ۲_ سبک سهل گیرانه. ۳_ سبک طرد کننده. ۴_سبک مقتدرانه.
سبک مستبدانه:
والدین مدام دستور میدهند، برای انضباط ارزش زیادی قائلند، انتظار بیش از حد و خارج از سن کودک دارند، اهمیت کمتری به احساسات و هیجانات کودک می دهند، معمولا روابط عاطفی ضعیفی بین والدین با کودک برقرار می شود، از تنبیه و سرزنش کردن در مقابل اشتباهات کودک بیشتر استفاده می شود.
تاثیر سبک مستبدانه:
کودکان دارای این روش تربیتی بیشتر از والدین به دلیل ترس و عواقب آن مثل تنبیه یا سرزنش نشدن اطاعت میکنند. پرخاشگری کودکان و کینه جویی از نتایج این سبک است .به دلیل سختگیری والدین این کودکان ممکن است برای دوری از تنبیه بیشتر دروغ و پنهان کاری کنند.
سبک سهل گیرانه:
که والدین قانون ندارند، آزادی بی حد و اندازه، کنترل کم و محبت زیاد است انتظاری از کودک ندارند، این والدین انتخابهای اشتباه یا بدرفتای کودک را به او گوشزد نمیکنند و اجازه میدهند کودکان خودشان تصمیم بگیرند بجای اینکه آنها را هدایت و جهت بدهند. …
تاثیر سبک سهل گیر:
این کودکان پرتوقع و بی مسئولیت، به احساسات و حقوق دیگران توجهی ندارند و ممکن است در کنترل هیجانات و بازدای رفتاری تا حدی دچار مشکل شوند. این سبک دقیقا مخالف سبک مستبدانه است. و قاعدتا از طرفی والدی اعمال میشود که خود با سبک مستبدانه بزرگ شده است. “ما سختی کشیدیم بذار بچه هامون راحت باشن”
در ادامه بحث فرزندپروری به سبک طرد کننده یا بی اعتنا میپردازیم . والدین بی اعتنا خیلی کاری به کار کودک ندارند به نوعی قوانین تربیتی خاصی برای کودک وضع نمیشود، کودکان مورد توجه و محبت والدین نیستند. والدین بی اعتنا انتظار دارند کودکان خودشان بزرگ شوند، به نیازهای عاطفی، روانی و فیزیکی آنها بی توجه هستند، والد اجازه می دهد کودک هر کاری که میخواهد انجام دهد و انتظارات خیلی کمی از کودک دارند. این سبک بیشتر در مورد خانواده هایی که یا فقیر هستند و یا خیلی پولدار.
این سبک تربیتی بی اعتنا یا طرد کننده میتواند بیش از هر سبکی آسیب رسان باشد و اثرات طولانی مدتی بر روان کودک بگذارد. کودک از اعتماد به نفس پایین و عملکرد تحصیلی ضعیف و مشکلات رفتاری گوناگون مانند افسردگی، پرخاشگری، عدم شادکامی در آینده کودکان بیشتر به چشم بخور
سبک مقتدرانه:
این روش بهترین نوع تربیت و آموزش کودکان شناخته شده .
اگر والدین این سبک را به نحو صحیح متوجه بشوند و درک کنند و انجام دهند در آینده باعث سلامت روان فرد و حتی جامعه خواهد بود.
این اسم(مقتدر) شاید کمی خشن بنظر بیاد ولی این کلمه از اقتدار میاد یعنی شما سر حرف خودتون هستید.
در این سبک والدین تلاش برای ایجاد و حفظ یک رابطه مثبت با کودکشان میکنند.
آنها در تربیت قانون وضع میکنند و پیامد عدم رعایت قوانین را گوشزد و اجرا میکنند( البته در اینجا عصبانیت ،فشار،تنبیه و کتک اعمال نمیشود) مراقب باشید!
در رفتار با کودک باید انتظارات در حد سن و توان کودک باشد، پس والدین آگاه از روند رشد کودک در سنین و مراحل مختلف اطلاع دارند.
مثلا کودک ۲ ساله که نوپا است و نیاز به کشف اشیاء و محیط اطراف دارد با او چگونه رفتار کنند و چگونه شرایط را برای او فراهم کنند نه اینکه مدام بگویند نکن ،دست نزن ،بیا پایین….
در ادامه فرزندپروی سبک مقتدرانه،به احساسات و عواطف کودک ارزش داده میشود اما در نهایت این والدین هستند که مسئول تربیت هستند یعنی والد فرمان کنترل را به دست دارند نه فرزند.( چیزی که الان خیلی زیاد میبینیم که فرزندان کنترل والدین را در دست دارند)
در این روش قوانین را برای کودک واضح و روشن در حد سن او برایش توضیح میدهید، با آرامش و از پاداش و تشویق استفاده میکنید.
آزادی و انتخاب در چارچوب خاص خانواده خود به کودک داده میشود. برای اینکه تربیت مقتدرانه ای داشته باشید و رابطه خوبی با کودک خود داشته باشید
۱_شنونده خوبی برای احساسات و نیازهای او باشید.
۲_ بیشتر از پاداش و تشویق استفاده کنید تا تنبیه یا دعوا.
۳_در مورد قوانینی که وضع میکنید صریح باشید و دلائل آن را توضیح دهید و پیامدهای رفتاری را که میگذارید حتما اجرا کنید .در غیر این صورت کودک روی حرف شما حساب نمیکند.
۴_زمانی را برای بازی با کودک خود اختصاص دهید ،مثلا ۲۰ دقیقه با کودک بازی که او دوست دارد را با او انجام دهید.
۵_در گفتگوها کودک را شرکت دهید و نظر او را بخواهید تا او بیان کند.
۶_در مورد مشکلات اول با کودک صحبت کنید و دلائل آن را بپرسید.
قبل از انکه وارد توضیح در مورد مراحل رشد کودک شویم لازم است به چند نکته کلیدی و کاربردی توجه کنید.
۱_تلاش کنید اصول صحیح تربیت مناسب را فراگرفته و مادر و پدر با هم در اجرای آن هماهنگ و هم سو باشند و نه اینکه اختلاف نظر داشته باشند و آن را در مقابل کودک نشان دهند.
۲_فرزندتان در هر مقطع سنی که هست به اندازه محبت کنید ، ببوسید ،از تشویق و تمجید و کلمات و جمله های مهربانانه استفاده کنید.
۳_هرگز فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید چون به هیچ نتیجه مطلوبی نخواهید رسید.(به تفاوتهای فردی توجه کنید)
۴_به کودک خود نگویید “تو بچه بدی هستی” بهتر است بگویید که “این کار خوبی نیست که انجام دادی” خود شخص کودک را مورد انتقاد قرار ندهید ، کاری که انجام داده را انتقاد کنید .
۵_همیشه انتظارات خود را با توضیح مناسب سن او و بطور ساده و یکی یکی (منظور چندتا کار از او نخواهید که انجام دهد . ) برای او توضیح دهید.
نویسنده: فرحناز نقاش(مشاور کودک)
