برچسب خوراکی ها به ما چه می گویند؟

گردآوری: نغمه ذوالفقاری (متخصص تغذیه و رژیم درمانی)

 

برچسب های تغذیه ای 

برچسب‌های تغذیه‌ای به مصرف‌کننده در انتخاب محصولی که در جهت حفظ سلامت او باشد، کمک می‌کنند. به علاوه می‌توانند پیام‌های روشنی را درباره تغذیه برای مصرف کننده فراهم کند. بر طبق قوانین اروپا، برچسب تغذیه‌ای زمانی باید بر محصول نصب شود که ادعایی درباره محصول در آن وجود داشته باشد، (به طور مثال کم‌چربی یا غنی از کلسیم)،  اما با توجه به این که آگاهی مصرف کنندگان درباره سلامت و رژیم غذایی روز به روز در حال افزایش است، تولید‌کنندگان علاقه‌مند هستند که برچسب‌های تغذیه‌ای را بر محصول خود نصب کنند.

تولید‌کنندگان به صورت داوطلبانه اطلاعات تغذیه‌ای تهیه می‌کنند یا این که به دلیل به کار بردن ادعای تغذیه‌ای موظف می‌شوند قوانین مربوط به برچسب‌گذاری تغذیه‌ای را رعایت کنند. این قوانین را معاونت برچسب‌گذاری تغذیه‌ای کمیسیون اروپایی تدوین کرده است. با رعایت این قوانین، اطلاعات تغذیه‌ای براساس استانداردی روی برچسب درج می‌شوند که مصرف‌کننده بتواند به آسانی مواد مغذی موجود در یک غذا را با غذای دیگر مقایسه کند.

 

جدول ارزش غذایی :

در این قسمت اطلاعاتی در مورد کالري، چربی و انواع آن، کربوهیدرات و انواع آن، مقادیر پروتئین، فیبروسدیم ویتامین ها و مواد معدنی داده می شود. مواد مغذي معمولاً در هر ۱۰۰ گرم ماده غذایی بر روي برچسب درج می گردد. وقتی مقداري از یک ماده صفر تعیین می شود، این اطمینان را به خریداري که میزان این ماده در محصول برایش مهم است می دهد که به راحتی این محصول را بخرد و استفاده کند. این جدول شامل چند بخش می باشد که در ادامه به آن ها اشاره می گردد.

 درصد ارزش روزانه:  Daily Value

مقادیر روزانه در واقع بدین معنی است که با خوردن این مقدار از این محصول چه میزانی از نیاز بدن ما به این مواد مغذي مانند پروتئین، کربوهیدرات، بر اساس رژیم مرجع که ۲۰۰۰ کیلوکالري است تأمین میشود. قسمت انتهایی جدول حقایق تغذیه اي بر اساس رژیم ۲۰۰۰ کیلو کالري حداکثر مقدار مورد نیاز مواد مغذي در یک روز (۲۴ ساعت) را نشان میدهد. به عنوان مثال اگر در یک برچسب اعلام شود که میزان DV کربوهیدرات براي کیک ۲۰ میباشد. بدین معنی است که از طریق مصرف ۱۰۰ گرم از کیک مذکور ۲۰ درصد از نیاز روزانه به کربوهیدرات تأمین خواهد شد. 

سهم:  serving  

مقداري از ماده غذایی که عموماً در هر وعده توسط فرد مصرف میشود را سهم میگویند. براي مثال یک لیوان شیر معادل یک سهم میباشد. 

 

انرژي:

مقدار انرژي در جدول برحسب کیلوکالري در هر ۱۰۰ گرم ماده غذایی بیان میشود. انرژي حاصل از چربی در هر ۱۰۰ گرم از ماده غذایی بلافاصله پس از انرژي کل اعلام میشود. انرژي محاسبه شده براي هر گرم پروتئین و کربوهیدرات ۴ کیلوکالري و به ازاء هر گرم چربی ۹ کیلوکالري میباشد. 

چربی کل:

اجزاي ساختمانی آن اسیدهاي چرب بوده و سرشار از انرژي است. از سوختن هر گرم چربی در بدن حدود ۹ کیلوکالري انرژي آزاد می شود. فونت چربی در جدول پررنگ و فونت اسیدهاي چرب اشباع و ترانس معمولی میباشد. 

اسید چرب اشباع:

ساختمان اصلی اسید چرب از کربن و هیدروژن می باشد. اگر تمام ظرفیتهاي کربن با هیدروژن پر شده باشد اسید چرب ایجاد شده اشباع نامیده می شود که همان چربی جامد می باشد. اسید چرب اشباع شده یا جامد بدترین نوع چربی می باشد زیرا باعث بالا رفتن کلسترول خون شده و ایجاد گرفتگی عروق و مشکلات قلبی فراوان می کند. درهنگام خرید مواد غذایی را انتخاب کنید که میزان چربی اشباع پایین دارند.

اسیدچرب غیر اشباع:

اگر دو تا از اتم هاي کربن موجود در ملکول روغن هر کدام یک هیدروژن از دست بدهند و بینشان پیوند دوگانه ایجاد شود اسید چرب اشباع نشده حاصل می شود. اسید چرب غیر اشباع در واقع خوب یا کم ضرر هستند. اسید هاي چرب غیر اشباع بر اساس نحوه قرار گرفتن پیوند دوگانه به دو نوع سیس وترانس تقسیم بندي می شوند. 

اسید چرب ترانس:

اسیدهاي چرب ترانس در دمایی حدود ۴۴ درجه سانتیگراد ذوب می شوند، در حالی که اسیدهاي چرب سیس نقطه ذوبی حدود ۱۳ درجه سانتیگراد دارند و در دماي محیط مایع هستند. از این رو در دماي بدن شکل خود را حفظ می کنند و براي سلامتی مضر نیستند اما اسیدهاي چرب ترانس به دلیل جامد بودن در دماي محیط و بدن خطراتی چون گرفتگی رگ ها و امراض قلبی را به دنبال دارند. در هنگام خرید، مواد غذایی را انتخاب کنید که فاقد چربی ترانس هستند.

 

اصطلاحات مربوط به چربی 

بدون چربی:  Fat Free  به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی در هر سهم از فرآورده کمتر از ۵/۰ گرم باشد. 

بدون چربی اشباع: Free  Saturated Fat  به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی اشباع در هر سهم از فرآورده کمتر از ۵/۰ گرم باشد. 

کم چرب  : Low Fat به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی در هر سهم از فرآورده ۳ گرم یا کمتر از ۳ گرم باشد

حاوي چربی اشباع کم: Low Saturated Fat به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی اشباع در هر سهم از فرآورده ۱ یا کمتر از ۱گرم باشد. 

چربی کاهش یافته: Reduced Fat  کاهش چربی در هر سهم از فرآورده حداقل به میزان ۲۵ %نسبت به محصول معمولی 

کم کلسترول: Low cholesterol وجود ۲۰ میلی گرم یاکمتر از کلسترول و حاوي ۲ گرم و یاکمتر از چربی اشباع در هر سهم از فرآورده 

 

سدیم:  عنصر سدیم اصلی ترین ماده تشکیل دهنده نمک طعام یا همان کلرید سدیم می باشد. مصرف زیاد نمک به مدت طولانى معمولاً با افزایش فشار خون همراه است. در مبتلایان به فشار خون بالا، غلظت سدیم در بافت ها بالا مى رود و آن را مى توان با رژیم هاى غذایى محدود از سدیم بهبود بخشید. بسیارى از مطالعات در جوامع مختلف نشان داده اند که دریافت زیاد سدیم با فشار خون بالاتر مرتبط است. مقدار سدیم در جدول حقایق تغذیه اي برحسب میلی گرم، با فونت پر رنگ در هر ۱۰۰ گرم بیان میشود. جهت حفظ سلامتی خود فرآورده هاي غذایی کم نمک را خریداري فرمایید. 

کربوهیدرات: منبع عمده انرژي در رژیم غذایی میباشد. درج مقدار کربوهیدرات کل با فونت پررنگ درجدول الزامی است. لازم به ذکر است که در کلیه محصولات حاوي فیبر بالا مانند سبزیها و میوه هاي خشک مقدار فیبر در کربوهیدرات لحاظ شده ولی باتوجه به میزان کم انرزي فیبر در زمان محاسبه انرزي از کربوهیدرات کل کم شده و سپس انرزي محاسبه می گردد. انرزي حاصل از سوختن هر گرم کربوهیدرات معادل ۴ کیلوکالري می باشد. فیبر براي سلامتی بدن بسیار ضروري می باشد. همواره به دنبال فرآورده هاي غذایی با میزان فیبر بالا و قند پایین باشید.

قند: قند عنوان شده در جدول حقایق تغذیه اي منو و دي ساکارید هاي موجود در ماده غذایی به استثناي پلی اولها مانند سوربیتول میباشد. همواره به دنبال خرید محصولات غذایی با میزان قند پایین باشید .

پروتئین: این دسته مهمترین نوع مواد غذایی هستند. پروتئین ها در ساخت و ساز سلول هاي بدن نقش بسیار مهمی دارند . از طرف دیگر تمام آنزیم هایی که در بدن باعث انجام واکنش هاي مختلف می شوند از جنس پروتئین هستند. در واقع تمام عملکرد هاي رشد و ترمیم بدن، توسط پروتئین ها انجام می شود. مقدار پروتئین در جدول بر حسب گرم در ۱۰۰ گرم از فراورده با فونت پررنگ بیان میشود.

ویتامینها و مواد معدنی: ذکر این ترکیبات در جدول حقایق تغذیه اي اختیاري است ولی در صورت ادعایی در مورد حضور یا عدم حضور و یا غنی سازي ماده غذایی، درج آن در جدول اجباري است.

نشانگرهای رنگی تغذیه ای (چراغ راهنمایی تغذیه ای)

با توجه به طرح تحول سلامت و سیاست های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، در خصوص اطلاع رسانی، افزایش سطح آگاهی مصرف کنندگان و اصلاح الگوی مصرف، سازمان غذا و دارو اقدام به تدوین  دستورالعمل درج نشانگر رنگی تغذیه ای بر روی محصولات غذایی و آشامیدنی نموده است.

هدف از نشانگرهای رنگی، کمک به مصرف کننده برای شناسایی سریع و آسان ویژگیهای تغذیهای محصول است تا با توجه به شرایط جسمی و نیازهای شخصی، انتخاب آگاهانه داشته باشد.

نشانگرهای رنگی تغذیه ای شامل اطلاعات مربوط به میزان انرژی، قند، چربی کل، نمک و اسیدهای چرب ترانس در هر سهم از ماده غذایی است. در مورد مواد غذایی که سهم مشخصی برای آنها تعریف نشده است، مقادیر مواد مغذی در ۱۰۰ گرم یا ۱۰۰ میلی لیتر از آن مواد غذایی بیان می شود. مقدار انرژی بر حسب کیلوکالری و مقادیر سایر مواد مغذی بر حسب گرم ذکر می شود.

نشانگر میزان انرژی، بدون رنگ است؛ اما نشانگر سایر مواد مغذی با رنگهای سبز، نارنجی و قرمز مشخص می شود.

 

 

رنگ هر نشانگر چه چیزی را بیان می کند؟

رنگ سبز:  به معنای اندک بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است. هر چه تعداد چراغ های سبز بر روی برچسب بیشتر باشد، یعنی محصول سالم تر است.

رنگ نارنجی:  به معنای متوسط بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است و نشاندهنده عدم زیان بخشی آن ماده غذایی در اکثر مواقع می باشد.

رنگ قرمز:  به معنای زیاد بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است. هر چه تعداد چراغ های قرمز بر روی برچسب بیشتر باشد، به این معنا است که مصرف آن ماده غذایی باید محدودتر گردد.

 

یک نمونه از نشانگر رنگی تغذیهای را در زیر مشاهده می کنید:

در هنگام خرید مواد غذایی دارای نشانگر رنگی تغذیه ای به موارد زیر توجه کنید:

• محصولات با تعداد نشانگر سبز بیشتر باید در اولویت خرید و مصرف قرار بگیرند.
• همواره در انتخاب و مقایسه مواد غذایی از گروه های یکسان، مثل دو عدد پنیر، رنگ سبز نسبت به رنگ زرد و رنگ زرد نسبت به رنگ قرمز باید در اولویت خرید قرار بگیرد.
• مصرف مواد غذایی دارای نشانگرهای قرمز باید در رژیم غذایی روزانه محدود گردد.

 

گردآوری:نغمه ذوالفقاری(متخصص تغذیه و رژیم درمانی)

تصویر سازی متن: آسیه وصولی پور  و صبا طاهری