سنت ازدواج در میان ایل قشقایی
گردآوری: ندا حاج رسولی
سنت ازدواج در میان ایل قشقایی
ایل بزرگ قشقایی در زمره‌ی اقوام کوچ نشین کشور پهناور ایران می باشد.
قلمرو قشقایی ها عموما استان فارس است ولی در فصول مختلف سال مکان‌هایی را به جهت ییلاق و قشلاق انتخاب می کنند.
استان فارس مرکز اصلی ایل است و اغلب قشقاییها به زبان ترکی خاص خود صحبت می کنند.
در میان ایل قشقایی برای برگزاری رویدادها و مناسبت های مختلف، آیین ها و سنت های خاصی اجرا می شوند.
سنت ازدواج در میان قشقاییها بسیار مهم می باشد و جوانان باید تحت اجازه و امر خانواده ازدواج نمایند و برای ادامه نسل ایل و فرزند آوری سنت ازدواج را به جای بیاورند.
خواستگاری و انتخاب دختر در میان ایل قشقایی توسط مادر و خواهر پسر صورت می گیرد. سپس فرد مورد نظر را به پسر معرفی می کنند.
اگر پسر از انتخاب دختر مورد نظر رضایت کامل داشته باشد، پس از آن موضوع خواستگاری را با خانم های نزدیک دختر در میان می گذارند.
پدر دختر از موضوع خواستگاری توسط همسرش بااطلاع می شود، در صورتی که پدر دختر خواستگار و خانواده اش را تایید کند، دختر را در جریان قرار می دهند.
سوجی‌ها
بعد از اینکه خانواده دو طرف رضایت اولیه خود را از این پیوند اعلام کردند نوبت به «سوجی‌ها» می رسد.
سوجی‌ها در ایل قشقایی عبارتند از بزرگان و ریش سفیدان قوم که در میان ایل از شایستگی والایی برخوردارند، مورد احترام همگان می باشند و حرف آنها مورد قبول اکثریت افراد ایل است.
سوجی‌ها نزد خانواده دختر می روند و نهایت تلاش خود را به کار می برند تا جواب مثبت را از خانواده دختر بگیرند. آنها در مورد شرایط مالی پسر و سوابق و خلق و خو و محاسن او با پدر و برادران عروس به گفتگو می نشینند و اغلب با گرفتن جواب مثبت از مجلس خواستگاری بیرون می آیند.
مراسم شال انگشتر
خانواده پسر پس از اخذ جواب مثبت از خانواده دختر دراولین فرصت، قطعه ای طلا و لباس یا پارچه ای گرانبها تهیه می کنند و آن را در چمدان و یا بقچه ای نفیس می گذارند، سپس بانوان خانواده پسر هدایا را به همراه میوه و شیرینی به منزل عروس می‌برند.
مادر عروس مهمانی به همین مناسبت برپا می کند که تمامی حاضرین در مجلس را بانوان تشکیل می دهند، این مهمانی را به «نام شال انگشت» و یا «شال انگشتر» می شناسند.
هدایا را به مادر عروس تقدیم می کنند و به این ترتیب عروس و داماد رسما نامزد می شوند.
در گذشته به علت تعصبات ایلی و قومی عروس و داماد قبل از عروسی با هم هیچگونه ارتباط کلامی و دیداری نداشتند، ولی امروزه گاها قبل از مراسم ازدواج به دختر و پسر برای شناخت بیشتر یکدیگر، تحت کنترل خانواده ها فرصتی برای صحبت و شناخت بیشتر یکدیگر داده می شود.
مهریه و شیربها
در زبان قشقایی به شیربها «باشلق» می گویند. سابقه شیربها در میان اقوام قشقایی قدمتی در حدود ۱۵۰ سال دارد.
پس از مشخص شدن مقدار شیربها توسط پدر عروس، خانواده طرفین به توافق می رسند و پدر عروس قسمتی از شیربها را صرف خرید جهیزیه برای دختر خود می نماید و گاهی قسمتی از شیربها را به عنوان مهریه عروس در نظر می گیرند تا در صورت طلاق از طرف شوهر به زن پرداخت شود.
در باور مردمان ایل قشقایی شیربها نوعی ادای احترام به نوعروس
و جبران جای خالی در منزل پدری و مادریش محسوب می شود.
جشن عقد و عروسی
قشقاییها طبق آداب و رسوم دیرینه در ایل و از روی موقعیت ستاره‌ها در آسمان، یک تاریخ سعد و خوش یمن را برای عقد و عروسی انتخاب می نمایند.
خانواده داماد با کسب اجازه از خانواده عروس، روز مشخص شده را اعلام می‌نمایند و شیربهای مشخص شده را به پدر عروس تحویل می دهند.
مخارج بر پایی جشن عروسی به عهده داماد است، اما خانواده عروس معمولا عهده دار مراسم عقد می شوند و تهیه یک ناهار و یا یک شام را بر عهده می گیرند.
پیش از انجام مراسم عروسی مقدماتی فراهم می شود، که از جمله آنها سفید کردن برنج، آرد کردن گندم، خرید قند و چای و تنباکو، تهیه هیزم و تهیه کلیه مایحتاج جهت پخت و پز و دعوت نوازنده می باشد.
مهمانان دعوت شده برای جشن عروسی معمولا با خود گوشت، برنج و پول نقد به عنوان هدیه عروسی پیشکش می آورند و این چنین به نوعی در مخارج عروسی سهیم می شوند.
چادرهایی که ایل نشینان در آن ساکن هستند غالبا سیاه رنگ می باشد، ولی برای روز عروسی قسمتی از یک دشت مسطح و سرسبز را در نظر می گیرند و در آن چادرهایی به رنگ سفید و یا اخرایی بر پا می کنند، سپس کف چادرها را با فرش و نمد کاملا مفروش می کنند تا آماده پذیرایی از مهمانان شوند.
برای اسکان عروس و داماد هم چادری سفید رنگ در محلی مرتفع، به کمک افراد ایل بر پا می شود که با دستمال های رنگارنگ تزیین می‌شود که به این دستمالهای رنگی و تزیینی «بایداق» می گویند.
دعوت از میهمانان جهت شرکت در مراسم ازدواج توسط افرادی صورت می گیرد که آنها را «اوخ چی» می‌نامند.
برپایی مراسم عروسی در میان اقوام قشقایی گاهی تا یک هفته به طول می انجامد، ساز و دهل و رقص و شادمانی و رقص مخصوص با چوب از مشخصه های عروسی ایل می باشد.
سپس در روز موعود عروس را سوار بر اسب که معمولا پسر بچه ای همراه عروس بر پشت اسب نشسته، روانه خانه داماد می کنند.
قشقایی ها بر این باورند که همراهی این پسر بچه با عروس شاید باعث شود فرزند اول این وصلت پسر باشد.
برای روز عروسی از نوازنده های محلی که «توشمال» نامیده می شوند دعوت می شود و آنها از صبح تا پاسی از شب بوق و کرنا می نوازند و همه ایل را از جشن آگاه می کنند.
مراسم رقص و آواز و بوق و کرنا و دهل نوازی تا مقابل چادر داماد ادامه دارد و در جلوی چادر، داماد نوعروس خود را از اسب پیاده می نماید و مادر داماد با ریختن سکه بر روی سر عروس و داماد، آنها را به داخل چادر می برد.
در میان ایل قشقایی بازی های مختلفی در هنگام بر پایی مراسم ازدواج انجام می شود، و مردان ایل در بحبوبه شادی به تیراندازی و اسب سواری نمایشی می پردازند
قشقایی ها قومی شریف و سختکوش و مهمان نواز، خوش مشرب در کشور ایران می باشند
که در حفظ سنتها و آیین های قومی خود همواره کوشا بوده‌اند.
