رقص های فولکلوریک ایرانی

گردآوری: ندا حاج رسولی

 

واژه‌ی رقص اساسا واژه ای عربی است که بعد از ورود اسلام به کشور ایران وارد فرهنگ و زبان فارسی شده است.

در متون ادبی ایرانی قبل از اسلام به واژگانی نظیر «وازیک و واژیک» بر‌می‌خوریم که جایگزینی برای واژه‌ی معرب رقص بوده است.

شاید در توصیف کلمه‌ی رقص بتوان گفت: به مجموعه جنبش های موزونی که در آن اندام‌های بدن هماهنگ با یکدیگر به حرکت در می آیند و بعضا حالت‌های روحی معینی را بازگو می نمایند رقص می گویند.

«رقص فولکلور» یا همان «رقص محلی» به مجموعه رقص هایی گفته می شود که ساکنان بومی هر منطقه ی جغرافیایی خاص اجرا می کنند.

کارشناسان و باستان شناسان با توجه به تصاویر و مدارک به دست آمده، به این نتیجه رسیده اند که حرکان موزون و یا همان رقصیدن نقش مهمی در زندگی انسان‌های اولیه داشته است.

بی گمان انسان‌های اولیه نیز برای بیان احساسات خود و انتقال آن به سایرین و جهت ارتباطات معنوی و نشان دادن هویت اجنماعی خود به رقص و پایکوبی می پرداخته اند.

رقص فولکلوریک یا همان رقص عامه مردم در ایران را می توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد.

این سه بخش شامل «رقص آیینی»، «رقص سنتی» و «رقص محلی» می باشد.

رقص آیینی:

بدون شک یکی از قدیمی ترین رقص های ایرانی «رقص آیینی» بوده است، که این رقص شامل مجموعه ای از حرکات موزون می باشد که به صورت گروهی اجرا می شده و برای ادای سنتی خاص بوده است.

قدمت رقص های آیینی در ایران را از روی آثار باستانی به جا مانده و نقاشی‌های روی سفال‌ها و ظروف باستانی کشف شده و تصاویر منقوش در غارها و صخره‌ها می توان تخمین زد.

بی گمان در سرتا سر کشور پهناور ایران از دیرباز رقص‌های آیینی متدوال و مرسوم بوده است.

رقص سماع را میتوان یک رقص آیینی دانست

رقص های سنتی:

ریشه پیدایش رقص‌های سنتی در ایران را شاید بتوان به زمان سلطنت قاجار نسبت داد، زیرا از ترکیب رقص های فولکلور مناطق بومی ایران و رقص های درباری دوران قاجار که همراه با موسیقی سنتی اجرا می شدند «رقص های سنتی» بوجود آمده اند.

رقص محلی:

با توجه به جغرافیای کشور پهناورمان ایران ما شاهد رقص های گوناگون و متنوع محلی در مناطق مختلف هستیم.

رقص‌های بومی و محلی هر منطقه بیانگر آیین‌ها و فرهنگ اقوام مختلفی است که در ایران زندگی می کنند.

رقص‌های محلی هر منطقه به خوبی بیانگر روح جمعی و میراث ماندگار فرهنگی اقوام مختلف ایرانی می باشد.

از جمله رقص های بومی ایرانی می توان به رقص های زیر اشاره نمود:

رقص آذربایجانی، رقص کرمانچی، رقص کردی، رقص سیستانی، رقص لری، رقص بندری، رقص بلوچی، رقص خراسانی، رقص عربی، رقص شمالی گیلانی، رقص ترکمن، رقص گیلکی.

در میان اقوام عشایر ایران رقصی به نام (رقص هلی) متدوال می باشد که گاها از شمیر و ترکه برای اجرای حرکات نمایشی در این رقص استفاده می کنند.

 

 

میان اقوام بلوچ ساکن سیستان و بلوچستان نیز رقص‌های سنتی و محلی بسیار متداول است، از جمله این رقص‌ها میتوان به رقص‌های دولت، چاپ زابلی، گران چاپ، سه چاپ، کلمپور، چوچاپ، شمشیر بازی و دوچوبه اشاره نمود.

در اوایل دوره پهلوی، با توجه به تغییر و پیشرفت صنعت سینما در ایران رقص‌های بابا کرم، روحوضی، شاطری، مطربی و تهرونی پدید آمد.

برای پی بردن به قدمت رقص در ایران می توان جستاری در آیین میترا و مهر پرستی داشته باشیم.

جستارجویی‌ها بیانگر این نکته است که در آیین میترا اکثر مراسم دینی و آیینی با رقص و یا همان حرکات موزون همراه بوده است.

در ایران برای نخستین بار به درخواست و کوشش محمد رضا پهلوی، اقدامات جدی پژوهشی در رابطه با رقص‌های ایرانی انجام گرفت، و انواع سازمان‌ها و گروه‌های دولتی و خصوصی رقص ایجاد شدند.

‎

Maahkhatoon97

تصویر سازی: صبا طاهری