با آداب و رسوم مردم قشم آشنا شوید ( پارت دوم)
جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان که به عنوان بزرگترین جزیره ایران و بزرگترین جزیره غیر مستقل دنیا است، که سواحل آن برای بندر گاه مناسب است. در ادامه با ماه خاتون همراه باشید تا به پارت دوم از آشنایی با مردم قشم بپردازیم.
علاوه بر جمعیت بومی و ساکن، جزیره قشم دارای جمعیت غیر بومی و مهاجر بسیاری است، که در بخش های مختلف از جمله تجارت، صنایع معادن، ارگان ها و دیگر بخش ها اشتغال دارند. زبان مردم قشم، مانند تمامی ساکن بنادر سواحل جنوب کشور فارسی است و برای تمامی گردشگران تور قشم که به این جزیره زیبا سفر می کنند قابل فهم است.
مراسم مولودی خوانی – آداب و رسوم مردم قشم
در بین آداب و رسوم مردم قشم انواع مراسم‌های مذهبی برخواسته از اسلام، دین اصلی اهالی مردم قشم، هم به چشم می‌خورد. مراسم مولودی خوانی از جمله مراسم‌های مذهبی منطقه است که ۴ بار در سال برگزار می‌شود. تاریخ‌های مولودی‌خوانی عبارتند از: معراج پیامبر ( ۲۷ رجب )، عید فطر، عید قربان و ولادت حضرت محمد. ۴ موعد مولودی‌خوانی بعد از نماز عشا در تمامی مساجد برگزار می‌شوند.
این مراسم بین ساعات ۸ شب الی ۱۱ شب بوده و مدیریت آن به عهده‌ی یک مولودی‌خوان است. در این بین کودکان، بزرگسال‌ها و مسن‌ها، خانم‌ها و آقایان با مولودی‌خوان همراهی کرده و شمع روشن می‌کنند و در مسجد گلاب می‌پاشند. جالب است بدانید عید قربان عملا مهم ترین و حتی مهم‌تر از عید نوروز است. اهالی قشم در عید قربان، به مزار رفتگان خود می‌روند، اگر با کسی قهر هستند آشتی می‌کنند و سه روز را به دید و بازدیدهای فامیلی مانند نوروز می‌پردازند.
آیین زار _ اداب و رسوم مردم قشم
یکی از عجیب‌ترین آداب و رسوم مردم قشم، آیین زار است. آیینی که پیشینه‌ی آن به بومیان آفریقایی می‌رسد و می‌توان نشانه‌های آن را مشاهده کرد. البته آنچه امروز در جزیره قشم و استان هرمزگان انجام می‌شود با نوع آفریقایی متفاوت است، با این وجود اشتراکاتی با هم دارند. طبق تاریخ آیین زار برخی بیماری‌هایی که پزشک درمانی برای آن‌ها ندارند توسط بادها به وجود آمده‌اند و باید طبق مراسمی خاصی، جن به بدن بیمار وارد شود و آن را خارج کند. از جمله‌ی این بیماری‌ها افسردگی، سردرد، چشم درد و دل درد هستند. به طور کلی ۷ نوع باد وجود دارد که سبب بروز این بیماری‌ها می‌شوند. این ۷ نوع باد عبارتند از: باد زار، باد مشایخ، باد جن، باد پری، باد نوبان، باد لیوا و باد دیو.
بیش‌ترین بادها و بیماری‌های حاصله به دست باد زار ( بیش از ۷۲ نوع کافر دارد )، باد مشایخ ( تعداد کمی از آن‌ها خطرناک است ) و باد نوبان ( شخص را افسرده و بی‌تحرک می‌کند ) هستند. طبق آیین زار از کهن‌ترین آداب قشم، بابازارها و مامازارها وظیفه‌ی برگزاری مراسم و انتقال جن به بدن بیمار را دارند. در طی این مراسم که معمولا چهارشنبه‌ها برگزار می‌شود، افرادی را مسئول می‌کنند تا با چوب خیزران در روستا بچرخند و بادها و اهالی‌ها را آگاه کنند. شرکت کنندگان مراسم باید لباس‌های تمیز بپوشد و عطر بزنند و در طول مراسم هیچ سخنی نگویند. برای پایان‌بندی مراسم موی بز آتش می‌زنند و مامازار یا بابازار دهل می‌نوازند.
مراسم قبله دعا -آداب و رسوم مردم قشم
تاریخ و آیین‌های مناطق کم آب را که مرور می‌کنیم به مراسم‌هایی با مضمون دعا برای بارش باران برخورد خواهیم کرد. آداب و رسوم مردم قشم هم از این قاعده مستثنی نبوده و مراسم قبله دعا را در دل خود جای داده است. این مراسم دو روزه که به رهبری امام جمعه‌ی مساجد برگزار می‌شود یک نوع درخواست جمعی برای آب و باران است. این مراسم که از آداب و رسوم مردم قشم است، زمانی برگزار می‌شود که روستا با کمبود آب و خشکی قنات‌ها و چاه‌ها روبه‌رو باشد.
اهالی، دو روز برای مراسم قبله دعا روزه می‌گیرند و قرآن می‌خوانند. در این دو روز غذا می‌پزند و آن را بین فقرا پخش می‌کنند و بخشی از آن را پای درخت برای حیوانات می‌ریزند. این مراسم کنار درخت مقدسی که در جنوب کشور رشد می‌کند، درخت کنار برگزار می‌شود. به همین دلیل هنگام انجام مراسم به هیچ عنوان به درخت پشت نمی‌کنند. عموما این مراسم در سه نقطه از جزیره‌ی قشم برگزار شده که عبارتند از: کنار دعا روستای کابلی در غرب قشم و جنوب شهر در نزدیکی برکه بی‌بی.
ازدواج و مراسم های جانبی آن در آداب و رسوم مردم قشم
درباره جهیزیه و مراسم عروسی ،تهیه جهیزیه برعهده داماد است و زوج تازه مزدوج می‌توانند بعد از عروسی خانه پدر داماد بمانند. کلیه مخارج عروسی بر دوش داماد بوده و همچنین باید برای عروس چندین لباس سنتی و طلا تهیه کند. خانواده عروس وظیفه تدارک دیدن حجله و تزئین آن برای اقامت عروس و داماد را دارند. نکته جالب توجه در آداب و رسوم مردم قشم هنگام عروسی، برگزاری مراسم به صورت جداگانه است. یک مراسم در خانه‌ی داماد و دیگری در خانه‌ی عروس که هر دو به هزینه‌ی داماد هستند.
غذای عروسی اغلب اوقات خورشت هواری، یک غذای سنتی و به شدت خوش‌مزه است. باتوجه به این آداب و رسوم، عروس و داماد سه روز را در حجله بدون مزاحمت کسی می‌گذرانند و پس از آن با غذا پذیرایی می‌شوند. در ادامه‌ی آداب و رسوم مردم قشم برای عروسی، دوره‌ی هفت شبی برگزار می‌شود. در این هفت روز عروس فرصت دارد به خانه‌ی اعضای فامیل و خانواده‌ی داماد سر بزند.
حنابندان
این مراسم تنها مختص آداب و رسوم مردم قشم نبوده و در جای‌جای ایران در اشکال گوناگون برگزار می‌شود. حنابندان دو روز قبل از عروسی برگزار شده و از دو روز قبل از حنابندان، عروس را برای مراسم آماده می‌کنند. به این صورت که سرتاسر بدن او را با حنا تزئین کرده و لباس سبزی برای مراسم به او می‌دهند. داماد اجازه ندارد عروس را ببیند و فقط مادر و خواهر داماد برای عروس کادو می‌آورند.
حرف آخر درباره آداب و رسوم مردم قشم
آداب و رسوم مردم قشم شاید از زیباترین آداب و رسوم‌های قومیتی ایران باشد. قشم و به طور کلی جزایر جنوبی کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود ارتباط کم‌تری با دیگر مناطق و شهرهای کشور داشته‌اند. از طرفی به دلیل راه‌های آبی با کشورهای دیگر در ارتباط بوده‌اند. همین موضوع سبب شده تا انتظار یک فرهنگ غنی و آداب و رسوم‌های خاص را داشته باشیم که نسبت به دیگر مناطق ایران محفوظ‌تر مانده‌اند.
———————————————
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
