رایحه درمانی
نویسنده: طیبه فرهانی پژوهشگر طب سنتی
رايحه درماني يا آروماتراپي از علوم كهن است كه از عطر و بوي عصاره و اسانس گیاهان براي درمان مشکلات جسمي و روحي استفاده مي شود. اسانس های گیاهی افشره هاى غليظ و بسيار قوى مى باشند که چند صد برابر اثرات بيشتری نسبت به خود گياه دارند.
پيشينه رایحه درمانی: احتمالا به دوران تمدن اولیه و زمانی که كاهنان، جادوگرها و شفادهنده ها همگى به شكل گستردهاى از آنها در مراسم مذهبى و جشنهاى گوناگون استفاده میكردند بر میگردد.
بقراط، پدر طب مغرب زمين بيش از ۲۰۰۰ سال پيش در شهر آتن، با استفاده از بخورهاى معطّر به مقابله موفقيت با طاعون مسرى پرداخت.
در قرون وسطى مردم در هنگام شيوع بيمارىها و براى دفع شياطين، چوبهاى معطّر در خيابان ها مى سوزاندند. امروزه تحقيق درباره رايحه درماني، جزء پژوهش هاي جدي در داروسازي و درمان اختلالات مختلف است.
رايحه درماني همانند ساير درمان هاي مكمل و جايگزين در سالهاي اخير در آمريكا رو به گسترش است. در فرانسه بسيارى از مراكز معالجه با داروهاى طبيعى و يوگا از دستگاه پخش کننده ی مواد معطراستفاده مىکنند. قطرههايى از اسانس در يك گردساز پيركس ريخته شده و به ذرات بسيار ريز تبديل مىشوند.
ذرات بسيار ريز كه ساعتها معلق ماندهاند،به علت داشتن اثرات گندزدا و دفع بو، باعث طراوت، لطافت و پاکی هوای محیط می شوند. این دستگاه را مىتوان در هر مكان عمومى يا شخصى و مكانهايى مانند سونا، حمام، بيمارستان، اطاق مشاوره، اطاق انتظار، مراكز ژيمناستيك، مدارس و خانه، در اطاق پذيرايى، اطاق خواب، آشپزخانه و يا حمام، نصب کرد.
اسانسهای گياهى علاوه بر داشتن خاصیت گندزدا داراى تأثيرات بسيار قوى روى ششها و دستگاه تنفسى و تسكين آسم، برونشيت، سرماخوردگى، سينوزيت، گلودرد هستند همچنین اثرات قابل توجهی روى دستگاه گردش خون، قلب و دستگاه عصبى دارند. استفاده از آنها براى درمان انواع بيمارىهاى مربوط به كبد، قلب، مغز و خون، اضطراب، افسردگي و استرس، اختلال خواب توصيه مىشود.
اسانس ها به صورت خوراكى
برای مصارف آرايشى (كمپرسها، ماسكها، لوسيونها و كرمها)
به صورت بخور از طريق دستگاه تنفسى يا افشانه استنشاقى
به صورت موضعى روى پوست (ماساژ، شستشو، مشت و مال) استفاده می شوند.
استنشاق، سريع ترين روش جذب اسانس است. با این روش، روغن اسانسی هم از طريق دستگاه تنفسي وارد بدن مي شود، و هم توسط حس بويايي تجزيه و تحليل شده و پيغام ها به مغز منتقل می شوند.
بنابراین در حالى كه از اسانسهاى گياهى به صورت داخلى فقط به منظور اهداف درمانى استفاده مىشود، مىتوان فرآوردههاى مناسب آنها را براى استفاده هاى موضعى نيز به كاربرد. استفاده خارجى از اسانسها، راه بسيار مؤثرى جهت درمان بيمارىهاى برخى از اندامها مىباشد
استفاده از اسانسها به ويژه همراه ماساژ بسیار مفيد مىباشد. اين تركيبات، طى ۶۰ تا ۱۲۰ دقيقه، كاملا جذب پوست شده، عميقا درون بافتها نفوذ مىكنند. در اين روش اسانس هاى گياهى مشابه با القاء كننده هاى طبيعى عمل مىكنند و به واسطه عملكرد طولانى، موجب افزايش تأثير ماساژ مىگردند
رایحه درمانی
مى توان پس از حمام از اسانسهاى مزبور (به ويژه اسانس تقويت كننده گردش خون) براى مرطوب نمودن و نرم كردن پوست استفاده نمود. اسانسهاى متفاوت براى قسمتهاى مختلف بدن به كار برده مىشوند
مى توان از اسانس مخلوط شده با روغن گیاهی نيز استفاده نمود (توصيه مىشود براى پوستهاى خشك، روغنهاى بادام شيرين، جوانه گندم يا آوكادو به كار برده شود).
اسانس هاى گياهى به دفع مواد زايد سلول هاى مرده پوست كمك كرده، موجب تقويت توليد سلول هاى جديد و سالم مىگردند بسيارى از رايحه هاى دلپذير (به ويژه اسانس گلها)، داراى بيشترين استفاده در امر بهداشت پوست مىباشند. به علاوه در بخور دادن پوست صورت، كمپرس، ماسك به كار برده مى شوند و مى توان آنها را در هر گونه لوسيون، كرم پوست، ژل، آب آرايشى و يا عطر افزود.
عرق هاى معطّر به ويژه براى بهداشت پوست، مناسب مىباشند و استفاده از آنها در مقايسه با اسانسهاى گياهى راحتتر و ملايمتر است. استفاده از اين فرآوردهها براى پوستهاى حساس و ملتهب توصيه مىشود.
عرق هاى معطّر (مانند گل سرخ، مريم گلى، اكليل كوهى، اسطوخودوس، سرو و …) تركيبهای مقوى نيرو بخش و قابض بسيار خوبى محسوب مىشوند.
رایحه درمانی
در ادامه، به برخی مصارف اسانسهاى گیاهی اشاره می کنیم.
اسانسهای تسكين دهنده (شبانه):
اسطوخودوس، رزماری، مرزنگوش، بابونه.
تقويت کننده قواى جنسى:
صندل سفيد، زنجبيل، نعناع بيابانى، فلفل سياه، پونه كوهى.
تقويت کننده ششها:
اكاليپتوس، اسطوخودوس، كاج جنگلى، زوفا.
رفع عصبانيت:
برنجاسف، مرزنگوش، بهارنارنج.
كاهنده فشار خون:
اسطوخودوس، ليموترش، مرزنگوش.
بالابرنده فشار خون:
زوفا، مريم گلى، آويشن، اكليل كوهى.
پالاينده:
اسطوخودوس، كاه مكى، ليموترش، كاج جنگلى، بابونه.
تقويت کننده مغز و حافظه:
ريحان، سرو كوهى، اسطوخودوس و اكليل كوهى.
درمان بیخوابی:
بهارنارنج، مرزنگوش، اسطوخودوس، بابونه.
رایحه درمانی
طیبه فرهانی– دکترای بیولوژی و پژوهشگر طب سنتی
tebbesonnati.farhani_tayyebeh
